Đề bài: Phân tích bài thơ “Chạy giặc” của Nguyễn Đình Chiểu
Bài làm
Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ nổi tiếng của nước ta trong giai đoạn khi thực dân Pháp vừa tràn vào nước ta. Có những tác phẩm của ông đã trở thành chứng nhân của lịch sử nó gắn liền với nỗi vui buồn của người dân trong thời kỳ có giặc ngoại xâm.
Bài thơ “Chạy giặc” được sáng tác khi thực dân Pháp xâm lược nước ta năm 1859 tấn công thành Gia Định. Trong họa xâm lược Nguyễn Đình Chiểu đã viết bài thơ Chạy giặc theo thể thơ cổ điển thất ngôn bát cú Đường luật.
Bài thơ phản ánh nỗi đau thương, mất mát quá lớn của dân tộc ta, căm thù giặc lên án những tội ác dã man của giặc Pháp. Thể hiện lòng nhân đạo của tác giả với nỗi đau thương của dân tộc.
“Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
…Nỡ để dân đen mắc nạn này?“
Hai câu thơ đề tựa nói lên cục diện tang tóc bi thương của đất nước ta khi giặc tràn vào đất nước một cách bất ngờ.
Giặc Pháp nổ súng đánh chiếm vùng Gia Định của nước ta những trận đánh như một bàn cờ thế, cục diện bỗng chốc đã thay đổi một cách bất ngờ, thành Gia Định của nước ta bị thất thủ, chợ Bến Nghé rơi vào tay của giặc. Quá chua chát tác giả mới kêu lên một lời than:
“Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
Một bàn cờ thế phút sa tay.”
Những từ ngữ “Vừa nghe tiếng súng Tây” “Phút sa tay” thể hiện việc diễn ra vô cùng nhanh, bất ngờ nhanh chóng và nói lên nỗi khiếp sợ kinh hoàng của tác giả, của những người dân vô tội khi giặc Pháp nổ súng chiếm nước ta.
Nguyễn Đình Chiểu đã ví von cuộc chiến như một bàn cơ thế, một sự ẩn dụ ước lệ vô cùng độc đáo, hàm súc về cục diện chiến trường.
Hai câu tiếp theo thể hiện cảnh chạy loạn, nỗi kinh hoàng của nhân dân. Các từ ngữ “bỏ nhà” ” mất ổ” dáo dát” thể hiện sự loạn lạc, tan nát, hoang mang hoảng sợ hãi hùng của người dân trước cảnh tan biến.
“Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
Mất ổ đàn chim dáo dát bay”
Tác giả dùng nghệ thuật phép đảo ngữ đặt vị ngữ của câu thơ lên trước, để thể hiện sự tan tác của con người và cảnh vật thiên nhiên trước nạn giặc xâm lăng. Mọi thứ trở nên dáo dác, nhưng rắn mất đầu, người dân có nhà mà không thể về, loài chim có tổ nhưng không dám ở. Tất cả đều chìm trong biển lửa, bon đạn tan tác.
Cách đây khoảng hai trăm năm chợ Bến Nghé của nước ta là một chợ lớn nhất nhì cả nước, cảnh buôn bán tấp nập, thể hiện sự phát triển phồn thịnh của nước ta.
Thế nhưng chỉ trong một chốc lát mọi thứ đã tan tác hết, bị phá hủy bởi bom đạn chiến tranh của giặc. Chúng kéo vào nước ta xì xồ cướp bóc gây ra những thảm cảnh cho người dân, đang sống bình yên
Nhà cửa, phố phường đều tan hoang, người dân bỏ nhà, bỏ quên trốn đi nơi khác sinh sống lập nghiệp bỏ lại quê hương của mình
“Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.“
Tội ác của giặc là không lời nào tả hết, nhà thơ đã sử dụng những từ ngữ vô cùng căm hận thể hiện sự phẫn uất của tác giả với tội ác to lớn của giặc. Chúng từ đâu kéo đến nhấn chìm quê hương xinh đẹp của chúng ta trong biển nước, nhuốm màu mây.
Sau khi giặc chiếm đóng được Gia Định chúng ta tiến tới chiếm ba tỉnh miền Đông vùng Nam Kỳ của nước ta. Những nơi nào giàu có trù phú nhiều tài nguyên thiên nhiên chúng đều cướp bóc.
Cả vùng rộng lớn của đất nước ta chìm trong biển lửa, người bạn thân của Nguyễn Đình Chiểu đã căm hận giặc vô cùng nên đã viết những lời thơ nghẹn ngào phẫn uất:
“Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng,
Nỡ để dân đen mắc nạn này?”
Tác giả thể hiện cảm xúc nghẹn ngào biểu lộ tâm trạng vô cùng chua xót đau đớn, lo âu cho tính mạng của người dân, khi bị giặc Pháp bắt giết, cướp bóc vô cùng tàn nhẫn dã man.
Tác giả cũng lo âu cho vận mệnh của đất nước. Câu hỏi tu từ “Nỡ để dân đen mắc nạn này” vừa có sự oán trách triều đình phong kiến đê hèn, nhanh chóng đầu hàng giặc để người dân chịu cảnh khốn khổ.
Bài thơ “Chạy giặc” thể hiện lòng yêu nước thương dân của tác giả Nguyễn Đình Chiểu. Đồng thời thể hiện sự xót xa phẫn uất của tác giả trước tội ác của giặc, và sự hèn nhát của triều đình phong kiến đương thời.
Với những ngôn ngữ hàm súc, chứa chan biểu cảm, bài thơ thể hiện tâm hồn trung nghĩa của tác giả Nguyễn Đình Chiểu. Đồng thời nó thể hiện lòng yêu nước thương dân của những con người có lòng nhân văn cao cả, thấy tội ác thì lòng đau buốt nhói.